عطر بهار نارنج در سفره: شیرین پلو، میراث کدام شهر است؟
شیرین پلو، با عطر دلنشین بهار نارنج، طعم شیرین و مطبوع و رنگ زرد زعفرانی‌اش، یکی از زیباترین و خوشمزه‌ترین غذاهای سنتی ایرانی است. این پلوی مجلسی که اغلب با خلال بادام و پسته، زرشک و گاهی اوقات مرغ یا گوشت قلقلی تزیین می‌شود، نه تنها زینت‌بخش سفره‌های ایرانی در مناسبت‌های خاص است، بلکه داستانی از فرهنگ و هنر آشپزی یک یا چند شهر را در دل خود جای داده است. اما این غذای دلپذیر، با این همه ظرافت و طعم منحصربه‌فرد، اصالتاً متعلق به کدام شهر ایران است؟ در این مقاله، به سفری در دل تاریخ و جغرافیای شیرین پلو خواهیم رفت و با بررسی روایات مختلف و شواهد موجود، به این سوال پاسخ خواهیم داد. با ما همراه باشید تا رازهای نهفته در عطر بهار نارنج این پلوی شیرین را کشف کنیم.
روایات و گمانه‌ها: ردپای شیرین پلو در شهرهای مختلف
در مورد خاستگاه اصلی شیرین پلو، روایات و گمانه‌های مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که این غذا ریشه در مناطق مرکزی ایران، به ویژه شهرهایی مانند اصفهان و یزد دارد، جایی که استفاده از شیرینی‌جات و طعم‌های ملس در غذاها رواج بیشتری داشته است. عطر بهار نارنج که یکی از مشخصه‌های اصلی شیرین پلو است، یادآور باغ‌های مرکبات در این مناطق نیست، اما استفاده از عرقیات معطر در شیرینی‌پزی و آشپزی این شهرها سابقه‌ای طولانی دارد. از سوی دیگر، برخی دیگر بر این باورند که شیرین پلو می‌تواند الهام گرفته از غذاهای شیرین و مجلسی در سایر نقاط ایران باشد و به مرور زمان با تغییرات و افزودن چاشنی‌های محلی، به شکل امروزی درآمده باشد. برای یافتن پاسخ دقیق‌تر، لازم است تا به بررسی دقیق‌تر مواد اولیه و سبک آشپزی مناطق مختلف ایران بپردازیم.
اصفهان: مهد هنر و طعم‌های ظریف
اصفهان، با پیشینه‌ی غنی در هنر و معماری، در زمینه آشپزی نیز همواره پیشرو بوده و غذاهای متنوع و خوشمزه‌ای را به فرهنگ غذایی ایران تقدیم کرده است. استفاده از طعم‌های ملس و شیرین در برخی از غذاهای اصفهانی، مانند خورش ماست و بریانی شیرین، نشان از ذائقه خاص مردم این خطه دارد. اگرچه شیرین پلو به طور خاص به عنوان غذای شاخص اصفهان شناخته نمی‌شود، اما شباهت‌هایی در استفاده از خلال بادام و پسته و زعفران در تزئین غذاهای مجلسی این شهر دیده می‌شود. همچنین، وجود باغ‌های بهار نارنج در اطراف اصفهان و استفاده از عرق بهار نارنج در شیرینی‌پزی‌های سنتی این شهر، می‌تواند فرضیه‌ی ارتباط این شهر با شیرین پلو را تقویت کند. با این حال، هنوز شواهد قطعی مبنی بر خاستگاه اصلی شیرین پلو در اصفهان وجود ندارد.
یزد: سرزمین بادگیرها و شیرینی‌های اصیل
یزد، با معماری منحصربه‌فرد و شیرینی‌های سنتی‌اش، یکی دیگر از شهرهایی است که گمانه‌هایی در مورد ارتباط آن با شیرین پلو وجود دارد. استفاده از زعفران و خلال بادام و پسته در تزئین شیرینی‌های یزدی، شباهت‌هایی با ظاهر شیرین پلو دارد. همچنین، ذائقه مردم یزد به طعم‌های شیرین در برخی از غذاها نیز گرایش دارد. با این حال، عطر غالب شیرین پلو، یعنی بهار نارنج، با اقلیم خشک یزد و عدم وجود باغ‌های بهار نارنج در این شهر، چندان همخوانی ندارد. اگرچه استفاده از عرقیات دیگر در آشپزی یزدی رایج است، اما بهار نارنج جایگاه ویژه‌ای در غذاهای شاخص این شهر ندارد. بنابراین، انتساب قطعی شیرین پلو به یزد نیز نیازمند بررسی‌های بیشتری است.